Дуалды оқыту – әлеуметтік әріптестік нәтижесі

Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың «Қазақстан жолы – 2050 Мәңгілік ел бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» атты Қазақстан халқына Жолдауында білім мен кәсіби іскерлік дағдылар – қазіргі заманғы білім беру мен кадрларды даярлаудың басты бағыты екендігін айрықша атап өтті. Үдемелі индустриялық-инновациялық даму жөніндегі бағдарламаның жүзеге асырылуы алдымен өнеркәсіп орындарына байланысты десек, кәсіпорындардың дамуы техникалық және кәсіптік білімі бар білікті мамандарға тәуелді екені белгілі.

Қазақстанның инновациялық болашағы еңбек ресурстары сапасына сай тікелей байланысты болғандықтан түбегейлі жаңа әдіс және технология қажеттілігі туралы мәселеге Елбасы аса назар аударды. Елбасының тапсырмасы бойынша Қазақстанда техникалық және кәсіптік білім беру жүйесін жаңғырту үдерісі басталды. Мамандарды даярлау жүйесінде оқытудың дуалдық жүйесін енгізу тапсырылды.

Дуалды оқыту жүйесі дегеніміз – теорияны өндіріспен ұштастыра оқыту технологиясы. Дуалды оқыту жүйесінің кәсіби мамандар даярлауда тиімділігі мен нәтижелілігі зор екендігі тәжірибеде дәлелденген. Дуалды оқыту жүйесі қазіргі дүниежүзілік тәжірибеде бар дүние. Оның жарқын мысалдарының бірі – Германиядағы кәсіптік-техникалық білім берудегі даярлаудың дуалдық жүйесі. Мұнда студенттер уақытының үштен екі бөлігінде еңбек ете жүріп өндірістен қол үзбей оқиды, тек уақытының үшінші бөлігін теориялық оқуға, білімді ұйымдастыруға арнайды.

Қазіргі кезде әлемде оқытудың дуалды жүйесі – техникалық және кәсіптік мамандар даярлаудың ең тиімді жолдарының бірі болып табылады.

Сондықтан оқыту үдерісі жедел қарқындап, алға жылжыған сайын, жан-жақты білімді, білікті, бәсекеге қабілетті маман даярлау міндеті бізге жүктеліп отыр. Қоғамның дамуына қарай оқу үдерісі де өзгеріп отыратыны белгілі. Осыған орай жаңа мақсат, жаңа көзқарас, жаңа шешімдер мен жаңа мүмкіншіліктер де туындайды.

Елбасымыздың «Жалпыға ортақ Еңбек қоғамына қарай 20 қадам» атты мақаласында білім беру жүйесін жаңғыртуға ерекше мән беріп, оның бірі дуалды кәсіби білім беруді дамыту-деп атап өтті. Дуалды оқыту жүйесінің кәсіби мамандар даярлаудағы тиімділігі мен нәтижелілігінің мәні мынада деп ойлаймын:

• мамандықты тереңірек ойланып таңдауға;
• еңбек нарығында сұраныс деңгейінің жоғарылуына;
• жұмысқа орналастыру, жұмыссыздықтың қысқаруына;
• кәсіпорындармен өзара әрекеттесу аясын кеңейтуге;
• білім беру мекемелерінің бәсекеге қабілеттілігі жоғарылайды.

Бүгінгі күннің болмысы кәсіби білім жүйесі алдында еңбек нарығында бәсекеге қабілетті білікті мамандарды, өз ісін жетік меңгерген, өз мамандығы бойынша тиімді жұмыс жасауға қабілетті, тұрақты кәсіби өсуге дайын, әлеуметтік және оңтайлы кадрларды даярлауды талап етеді. Осыған байланысты қойылган басты міндет – мемлекеттік құрылымдардың күшін біріктіру, жұмыс берушілер мен оқу орындарының облыстық кәсіпорындар мен өнеркәсіптерді білікті мамандармен қамтамасыз ету мәселесінде жұмылдыру.

Ондағы мақсат – студенттердің тәжірибелік дағдысын жетілдіру арқылы білікті мамандарды даярлау. Ол үшін ең бастысы, қолданбалы мамандардың заманауи орталықтарын 　құру қажет.

Техникалық және кәсіби білім саласының өзекті мәселенің бірі – әлеуметтік серіктестік. Дуалды оқыту жүйесінің элементтерін енгізу, кәсіби білікті кадрларды дайындауда әлеуметтік серіктестікті дамыту, одан әрі жандандыру бүгінгі күннің талабы. Дуалды оқыту жүйесі оқытудың барлық кезеңінде компанияда өндірістік оқыту мен оқу орнында теориялық оқытуды біріктіреді. Колледждің әлеуметгік серіктестіктері студенттерді тәжірибеден өткізіп және түлектерді жұмысқа алып, колледж іс-шараларына қатысып, халықаралық модульдік бағдарламамен оқытудың тәжірибелік жобаларын дайындауға қатысады. Әрине, өндірісте практиканы меңгеру үшін, теориялық біліммен жақсы қарулану керек. Ол үшін сабақ барысында оқытушылар жақсы нәтиже шығару үшін, тиімді әдіс-тәсілдерді орынды қолдана білулері керек.

Қазіргі уақытта «Қарағанды ​​машина жасау колледжі» КММ-де дуалды жүйеде оқыту екі мамандық бойынша жүзеге асырылады: 1109000 «Токарлық іс және металл өңдеу», «Кең бейінді станокшы » біліктілігі және 1112000 «Өнеркәсіпте машиналар мен жабдықтарын пайдалану» мамандығы, біліктілік «Техник-механик». Бүгінгі таңда осы екі мамандық бойынша 82 студент (4 топ) дуальды оқытуға қабылданды, бұл 22% құрайды. Былтырғы жылмен салыстырғанда дуальды оқытумен қамтылған оқушылардың үлесі 6% өсті. Дуалды оқыту шеңберінде колледж Қарағанды ​​қаласының жеті кәсіпорнымен ынтымақтастық жасайды, олармен дуалды оқыту бойынша келісімшарттар жасалды. Ұзақ мерзімді серіктестіктер «Қазақмыс Корпорациясы», ЖШС - Қарағанды ​​құю және машина жасау зауыты (КЛМЗ), «КарГорМаш» ЖШС, «РММЗ» ЖШС және басқа да білікті мамандарды қалыптастыруға мүдделі кәсіпорындармен сәтті жүзеге асырылуда. 2020 жылы колледж «КазКарбон» ЖШС-пен келісім-шартқа қол қойды, ол да дуалды оқытуды ойдағыдай жүзеге асыруға мүмкіндік жасауда.

Дуалды оқытуды ұйымдастыру ережелеріне сәйкес (2016 жылғы 21 қаңтардағы No 50 бұйрығы) студенттермен дуальды оқытуға 82 келісімшарт жасалып, онда үш жақтың «студент, колледж және кәсіпорын» міндеттемелері қарастырылып, «Атамекен» АКП- да тіркелді. Дуалды оқыту аясында колледждің педагогикалық қызметкерлері «Maker (Maker)» ЖШС, «KЛМЗ» ЖШС, «РММЗ» ЖШС, «KарГорМаш-М» ЖШС, «KЭР» АҚ жетекші мамандарымен бірлесіп, «Бағдарламаны іске асыру мамандарды кәсіби даярлау жүйесін жетілдіру факторы ретінде дуальды оқыту жүйесі »және эксперименттік білім беру бағдарламасы облыстық сараптамалық кеңеске ұсынылып, іске асырылды. Колледждің оқытушылық құрамы дуалды оқытуды енгізу бойынша белгілі бір жұмыс жүргізуде, бұл практикалық оқуды өндірістегі жартылай жұмыс уақытымен және колледж базасында оқумен ұштастыратын оқу процесі ретінде сипатталады. Бірінші курс студенттері колледждің оқу шеберханаларында өндірістік оқудан өтеді. Екінші және үшінші курс студенттеріне жыл сайын кәсіпорында өндірістік оқыту мен кәсіптік практикадан өтуге жақсы мүмкіндіктер бар, олар:

• тәжірибелі тәлімгерлерге тағайындалды, олардың міндеті студенттерге практикалық дағдыларды үйрету және үйрету;

• арнайы киіммен және жеке қорғаныс құралдарымен қамтамасыз етілген;

• практика басталмас бұрын, онжылдық ішінде оларға еңбекті қорғау бойынша нұсқаулар беріледі, кәсіпорын жұмысы және шығарылатын өнім туралы дәріс тыңдайды;

• өндірістік оқыту және кәсіби практика кезінде ақысыз саяхатпен қамтамасыз етілген;

• кәсіптік практика кезеңінде төлем алу (3 курс).

Кәсіптік практикадан өту кезінде үшінші курс студенттері зауыттың технологиялық процесінде қолданылатын бұйымдар жасайды. Жаңа технологиялар мен жабдықтарды іске қосу кезінде кәсіпорынға мұғалімдерді шақыру мүмкіндігі бар, қорытынды аттестаттау жұмыстың практикалық маңыздылығына үлкен назар аударып, мамандық бойынша дипломдық жұмыс қорғау түрінде өткізіледі. Үш жыл ішінде дуальды оқыту жүйесі бойынша колледж 50 түлек шығарып, оның ішінде 44-і (88%) әлеуметтік серіктестер кәсіпорындарында жұмыспен қамтылды.

Сондай-ақ, дуальды оқыту шеңберінде «Maker (Maker)» ЖШС, «KЛМЗ» және «Рапид» ЖШС кәсіпорындарының тәлімгерлері колледждің өндірістік шеберханаларымен бірге колледжде өндірістік оқыту сабақтарын өткізуге қатысады, педагогикалық және психологиялық дағдыларды игереді. жастармен жұмыс істеу дағдылары. Жыл сайын колледжде әлеуметтік серіктестерге арналған дөңгелек үстелдер өткізіліп, онда кәсіпорындар базасында дуальды оқытуды енгізу мәселелері талқыланады.

2019 жылы кәсіпорындар өкілдерімен бірлесіп, Қарағанды облысының кәсіпкерлер палатасының семинары аясында кәсіпорында тәжірибелік сабақтың сапасы мен тиімділігіне бағытталған кәсіпорында тағылымдама бағдарламасы жасалды.

2021 оқу жылында «Токарлық өңдеу және металл өңдеу» мамандығы бойынша WS стандарттарына сәйкес демонстрациялық емтихан өткізу жоспарлануда - бұл серіктестер - әлеуметтік серіктестер. 2020-2025 жылдарға арналған БҒДМБ-н іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспарын іске асыру мақсатында 2021 жылы колледж жанынан Индустриалды кеңес құрылды, оның басым міндеті - дуальды оқытуды жүзеге асыруда және түлектерді жұмысқа орналастыруда колледжге көмек көрсету.

Оқытуды қосарлы нысанда ұйымдастыру процестің барлық қатысушыларынан қосымша қаржылық және еңбек шығындарын талап етеді, алайда бұл оның әрбір қатысушысы үшін қосымша мүмкіндіктер ұсынады.

• кадрларды даярлауды жұмыс берушінің талаптарына сәйкес келтіру (аймақтағы нарық қажеттіліктері, оқу жоспарлары мен бағдарламаларының икемділігі негізінде кәсіпорындар мамандарының қатысуымен оқыту бағдарламаларын әзірлеу);

• өндірістік процестердің қазіргі жағдайы және өндірістен инновацияларды оқу процесіне енгізу туралы жедел ақпаратқа қол жеткізу;

• педагогикалық кадрлардың біліктілігін арттыру;

• студенттерді оқуға ынталандыру;

• студенттерді даярлау сапасын арттыру;

• түлектерді кепілдендірілген жұмыспен қамту;

• колледждің әлеуетін дамыту және бәсекеге қабілеттілігін арттыру.

• оқу мазмұнын берілген өндіріс үшін бірқатар нақты проблемалармен толықтыру мүмкіндігі;

• студенттерді өндірістік жағдайда тікелей оқыту сапасын бағалау;

• ең жақсы студенттерді таңдау мүмкіндігі; үш жылда олардың барлық күшті және әлсіз жақтары айқындала түседі;

• таңдалған мамандық шеңберінде жаңа идеяларды жүзеге асыруға қабілетті шығармашыл адамды жалдау.

• практика арқылы теорияны игеру, нақты кәсіби мәселелер мен өндірістік жағдайларды шешу, т. теорияны практикамен тиімді үйлестіру;

• нақты жұмыс тәжірибесі: көп уақытты жұмыс орнында өткізу;

• ересек өмірге оңтайлы бейімделу;

• өз мансабыңызды басқару қабілеті;

• мамандыққа ерте бейімделу: ұжымдағы өндірістік қатынастарға бейімделу, әлеуметтік құзыреттілікті дамыту;

• кәсіпорындағы негізгі және кәсіби құзыреттіліктің деңгейін арттыру (ұжымда жұмыс істеу қабілеті, технологиялық шешімдерді оңтайлы таңдау дағдылары және т.б.), жеке қасиеттерін дамыту;

• қосымша табыс;

• әлеуметтік серіктестер кәсіпорында жұмысқа орналасу мүмкіндігі.

Жыл сайын дуалды оқыту процессі дамып, өз нәтижесін көрсетіп келеді. Дегенмен, қазіргі таңда белгілі бір мәселелер де бар: кейбір құқықтық және нормативтік алғышарттар жасалса да, кәсіпорындар тарапынан толық дайындық пен міндеттемелер жоқ.

Соған қарамастан, дуалды оқыту жүйесі бүгінде колледждің мамандарын даярлаудың ең инновациялық және тиімді түрі болып табылады, оның дайындық деңгейі аймақ пен Қазақстан Республикасының экономикасы үшін үлкен маңызға ие.